Column Hans Velten: ‘Twee jaar na Monicair is er nog niks veranderd’

Hans Velten, CCO van AWL Techniek, verliet twee jaar geleden vanuit een gelijke functie ClimaRad. Retrospectief en vooruitblikkend geeft hij in onderstaande column zijn visie op de ventilatie-industrie van vandaag. Tussen de auto-industrie, waarvan AWL op gebied van lastechniek een belangrijke toeleverancier is, en de ventilatie-industrie, bestaan twee grote overeenkomsten en twee significante verschillen.

De overeenkomsten
Op gebieden die niet direct waarneembaar zijn, faalt de Rijksoverheid schromelijk. De sluipmoordenaar ‘luchtvervuiling’ die milieu en binnenklimaat bedreigt, wordt van overheidswege eigenlijk niets in de weg gelegd.
Wanneer de auto-industrie de buitenlucht vervuilt, wordt dat pas gesignaleerd als er smog ontstaat. Indien er onvoldoende wordt geventileerd in woningen of gebouwen, komt dat pas aan het licht als er echte problemen ontstaan.
Daar waar de overheid haar signaleringsfunctie nalaat, zou de mens bijna over een ingebouwde sensor moeten beschikken om luchtvervuiling aan te tonen.
Helaas kan de sluipmoordenaar, niet gestoord door enige regelgeving, rustig zijn gang gaan.

De verschillen
De regelgeving qua randvoorwaarden rondom een auto (botsproeven, energieklasse, etc.) zijn erg goed geregeld en volkomen duidelijk. De consument weet wat hij koopt als hij de openbare gegevens juist interpreteert. Dat is in de ventilatie-industrie zeer zeker niet het geval. Twee jaar geleden werd het Rapport Monicair openbaar waarin dit heel duidelijk aan de kaak wordt gesteld.
Een auto stoot grote hoeveelheden vervuilde lucht ons milieu in. De overheid controleert dit onvoldoende (dieselgate). Bij een ventilatiesysteem laat de overheid toe (regelgeving is alleen gebaseerd op energie-efficiency) dat er veel te weinig frisse lucht in onze woon-, werk-, sport-, kortom leefomgeving naar binnen komt op de plek (DECENTRAAL) waar dat nodig is.
Een falende overheid die niet controleert of het welzijn van de mens in het geding is.

Opvallende conclusies of niet?
Toen ik twee jaar geleden de ventilatie-industrie voor de auto-industrie verruilde, was het hiervóór genoemde Rapport Monicair net af en een “Hot Issue”. Destijds werd er veel over gepubliceerd en gediscussieerd. Uit het rapport bleek dat het in onze gebouwen (met name in de verblijfsruimten) met de binnenluchtkwaliteit slecht is gesteld. Eenieder herkende en bevestigde dit; er moest snel iets gebeuren!

Uitkomst van het rapport in hoofdlijnen:

• De overheid schiet in haar regelgeving te kort; er is alleen focus op energiebesparing en geen aandacht voor de kwaliteit van de binnenlucht.
• Voldoende ventileren op woning- of gebouwniveau wil nog niet zeggen dat die lucht dáár terechtkomt waar (in de verblijfsruimten) deze nodig is.
• Goede binnenlucht kan daar waar gewenst, het beste worden gerealiseerd als er in die ruimte een drijvende kracht aanwezig is.

Op verzoek van het Platform WWW.DECENTRAAL.NU ben ik, voor de verschillende bij het ventilatieproces betrokken partijen, nagegaan wat er de afgelopen twee jaar is gedaan om één en ander te verbeteren. Mijn conclusie bestaat uit vijf punten:

1. De Overheid
Er is een start gemaakt met de aanpassing van de NEN-1087, de norm die beschrijft waaraan een gebouw moet voldoen om voor goede ventilatie te zorgen. Een start, meer is er nog niet. Als alles goed gaat en de betrokken partijen elkaar niet de ring uit vechten, zal deze norm in 2019 gereed zijn.

2. De industrie
Een meerderheid van de ondernemingen actief in de ventilatie-industrie hebben totaal geen initiatief getoond. Alles bleef zoals het was. Het ontbreken van nieuwe wetgeving, zowel in Nederland als vanuit Europa is hier debet aan.

• Opdrachtgevers stellen een lage kostprijs en in theorie (EPC/EPA) energiezuinigheid boven alles.
• Er zijn haast geen innovatieve producten op de markt gekomen.
• Onderlinge strijd voor betere energiescores leidt tot nòg geringere ventilatie en als er al wordt geventileerd dan is dat vaak op de verkeerde plek.

3. De adviseurs
Zij leggen het rapport veelal naast zich neer. De noodzaak om op een andere manier dan voorheen te adviseren, ontbreekt volledig. Voorheen waren er geen klachten; waarom nu dan wel?

4. De opdrachtgevers
Zolang ze aan het Bouwbesluit voldoen, zien ook zij de urgentie niet om hun wensenlijstje aan te passen. Dat het Bouwbesluit slechts minimumeisen kent, is bekend. Opdrachtgevers houden deze minimumeisen vaak voor maximumeisen en willen niet vóór de troepen uitlopen qua Programma van Eisen.

5. De gebruikers
Gebruikers van woningen/gebouwen hebben er nog steeds geen enkele notie van dat zij door slechte ventilatie in de leefomgeving veel minder energie hebben, slechter slapen, ongezonder zijn en hierdoor iedere dag hun leven iets inkorten.
Helaas kan de sluipmoordenaar, ondanks het Rapport Monicair, gewoon zijn werk blijven doen.

De mens centraal
Wij mensen hebben geen ingebouwde sensor voor licht- en ook niet voor luchtkwaliteit. Buiten past ons lichaam zich automatisch aan gebaseerd op wat de natuur ons biedt.

• Als het donkerder wordt, komt de mens meer in de slaapmodus en als wij bij duister binnen zijn, doen wij het licht aan. Of dit al dan niet onze gezondheid beïnvloedt, staan wij niet bij stil.
• Als de luchtkwaliteit buiten slechter wordt (minder zuurstof bijvoorbeeld), passen wij ons aan door het tempo te verlagen. Binnen doen wij niets aan de lucht. En als wij gezondheidsklachten krijgen, zetten wij wel een raam open. Maar zeker niet te lang, want anders wordt het koud en kost het (te) veel energie.

Een sensor voor warmte en koude zit wèl in ons systeem. Al in vroege tijden pakten wij een berenvel om ons te verwarmen en een groot blad van een boom om koelte toe te wuiven. Hierin schuilt dus geen gevaar.

Comfort DECENTRAAL
Vanuit de natuur zijn wij eraan gewend dat alles centraal wordt opgelost. Daar is dat ook logisch, er is tenslotte alleen maar centraal geregelde warmte, koude, lucht en licht.

Het Platform WWW.DECENTRAAL.NU stelt de mens centraal maar vindt dat het comfort voor ons (maar ook energieverbruik/het milieu) door decentrale aansturing beter kan worden geregeld.

Een paar voorbeelden van comfortabele decentrale oplossingen.

• Theezetten/koken. Een kleine boiler voor kokend water levert een enorm gebruiksgemak op.
• Voldoende licht daar waar je bent en niet daar waar je niét bent.
• Per ruimte en alleen als er mensen aanwezig zijn, in plaats van een heel pand verwarmen. Logisch, lekker comfortabel en energiezuinig.
• Koelen waar noodzakelijk, tegenover het koelen van een heel gebouw. Vanzelfsprekend, fijn en energiebewust.
• Vlak voor thuiskomst alleen bepaalde ruimtes koelen of verwarmen, of het licht aandoen, of het fornuis, of het koffiezetapparaat. Wat handig!
• Altijd voldoende schone lucht daar waar het gewenst is. Goed voor de gezondheid, het comfort en het milieu.

Decentrale ventilatie
Het lijkt logisch om net als met verlichting, verwarming en koeling daar te ventileren waar er behoefte aan is. Maar waarom wordt dit nog maar zo weinig toegepast en is ventilatie meestal het ondergeschoven kindje?
Twee dingen zijn bepalend voor opdrachtgevers, adviseurs en gebruikers;
1. Voor een zo laag mogelijk bedrag voldoen aan het bouwbesluit.
2. Een zo goed mogelijke EPC- of EPA-score behalen. Wordt de benodigde score niet gehaald, dan laat men een paar PV-cellen op het dak installeren. Lekker makkelijk, duurzaam en relatief goedkoop.

De gebruiker heeft geen interesse in ventilatie en heeft daar ook geen oog (neus) voor. De Rijksoverheid faalt in haar regelgeving en toezicht om de gebruiker op dit gebied te beschermen. De markt kiest voor goedkoop, en waarom niet, niemand klaagt immers en (goede) controle is er niet.

De ventilatiewetgeving Jip-en-Janneke-taal

• In het Bouwbesluit staan eisen over hoeveel er in een gebouw/woning moet worden geventileerd. Dit is gebaseerd op het aantal m²
• Die eisen moeten ervoor zorgen dat er in het gehele gebouw/woning voldoende schone lucht van buiten aanwezig is (uitgangspunt: maximaal 1.200 p.p.m. Co₂ vervuiling van de lucht is acceptabel).
• Er zijn geen eisen gesteld in het Bouwbesluit waar die lucht terecht komt, als er maar voldoende lucht van buiten de woning binnenkomt.

Praktisch betekent dit dat er voldoende goede lucht aanwezig is in een gebouw/woning. Ook op die plekken waar geen mensen aanwezig zijn. De lucht wordt daar niet vervuild en toch blijft daar voldoende schone lucht binnenstromen.

Daar waar de goede lucht wèl moet zijn, komt deze niet. Niet omdat de aanwezige voorzieningen worden uitgezet of dichtgedaan, of omdat de luchttoevoer uit het oogpunt van energiebesparing wordt beperkt of omdat de wind toevallig verkeerd staat, maar simpel omdat deze luchttoevoer CENTRAAL geregeld wordt en dan gaat de lucht naar die plek waar de minste weerstand is en niet waar deze NODIG is.

In het eerdergenoemde Rapport Monicair wordt deze contradictie duidelijk gesignaleerd en toegelicht. Alle betrokken partijen erkennen het en zeggen er iets aan te moeten doen. Daar blijft het alleen jammer genoeg bij. Ook na de afgelopen twee jaar. En dat is DOODZONDE.

Van één ding ben ik overtuigd: als de overheid geen actieve rol gaat spelen in één van haar hoofdtaken (het beschermen van haar burgers en zorgen voor een goede leefomgeving) dan gaat het nog heel lang duren voordat wij als eenvoudige Nederlanders in een gegarandeerd gezonde omgeving kunnen werken, wonen en slapen. Iets waar wij primair recht op hebben!

Conclusie: Centraal faalt, terwijl Decentraal slaagt
Centraal lucht toevoeren in een gebouw/woning garandeert maar één ding; dat er ergens lucht binnenkomt. Waar die lucht heengaat, is van te veel onzekere factoren afhankelijk.

• Decentraal mechanisch lucht toevoeren in een verblijfsruimte (mits comfortabel) garandeert dat op die plek goed en voldoende wordt geventileerd.
• Centraal lucht afvoeren in een gebouw garandeert alleen dat er lucht van binnen naar buiten gaat. Welke lucht dat is en waarvandaan -dus warm of koud- is maar de vraag.
• Decentraal lucht afvoeren (uit een verblijfsruimte) betekent dat daar gecontroleerd vervuilde lucht wordt afgevoerd wanneer dat nodig is.
• Door gebruik te maken van de VLA-gelijkwaardigheid wordt door centrale systemen aangetoond dat een woning correct kan worden geventileerd met veel minder lucht. Dit is ook mogelijk als gegarandeerd zou zijn dat de kleine hoeveelheden lucht die dan nog worden geventileerd ook dáár terechtkomen waar het nodig is. Helaas is dat is vrijwel nooit het geval. Om dit te kunnen realiseren, is er namelijk in de ruimte waar ventilatie nodig is, een drijvende kracht nodig en deze ontbreekt bijna altijd.

Door het Platform WWW.DECENTRAAL.NU worden deze conclusies aangeboden bij de juiste instanties, zodat zij ervoor kunnen zorgen dat de aanbevelingen uit Rapport Monicair opnieuw onder de aandacht komen en regelgeving op zo kort mogelijke termijn wordt aangepast.

Tot slot
AWL Techniek maakt onder andere lasinstallaties waarbij volautomatisch een autostoel (voor de BMW X5) wordt gelast. Losse onderdelen worden in de lasinstallatie gevoerd en een volledig frame komt er uit. Dat frame moet aan veel wettelijke veiligheidseisen voldoen. Het moet naast comfort, functionaliteit en levensduur, bijvoorbeeld goed uit de botsproef komen. De auto-industrie kan zich niet permitteren dat er door een minder goed frame doden vallen.
Dat betekent dat leveranciers worden beoordeeld op een goede prijs/prestatie-verhouding waar bij twijfel de prestatie doorslaggevend is. Ik ben blij dat ik werkzaam ben in een industrie waar zaken goed geregeld zijn en waarbij je als onderneming met ‘kwaliteit’ als hoogste prioriteit onderscheid kan maken.

In de ventilatie-industrie was en is dat niet zo. Onderscheid op kwaliteit (dus waarbij de verhouding prijs/prestatie belangrijk is) telt in 90 van de 100 gevallen niet. Ik had gehoopt en verwacht dat hierin inmiddels iets veranderd zou zijn. Ik moet helaas constateren dat de gezondheid van bewoners wordt veronachtzaamd en dat de overheid toestaat dat de branche mag (blijven) kiezen op basis van de laagste prijs.
Maar het is nog niet te laat. Misschien is gezamenlijk het tij te keren!

Enter 23 januari 2017

Hans Velten

Bezoek op donderdag 9 februari stand C.084 in hal 7 van de BouwBeurs. Daar zal de themadag van ClimaRad plaatsvinden, waarbij Hans Velten als inleider de tafelsessies zal introduceren met de falende overheid als onderwerp. Bezoek de website www.decentraal.nu voor meer informatie.  

01-02-2017

Terug